İskenderun Gelişim Hastanesi Uzman Klinik Psikoloğu Yağmur Yazar Özdemir, sınav kaygısı türleri ve bunlarla başa çıkmanın yollarını kaleme aldı. Sınav kaygısının giderilmesinde öğrenci kadar ailelere de büyük rol düştüğünü kaydeden Özdemir, konuyla ilgili açıklamasında şu ifadeleri kullandı, “Sınav kaygısı, öğrenilen bilginin sınav esnasında, etkili bir şekilde kullanılmasını engelleyen, başarının düşmesine neden olan yoğun endişe durumudur. Bu durum öğrencilerin sınav başarısını düşürebilmektedir. Sınav kaygısı yaşandığında öğrencilerin mevcut hallerinde meydana gelen değişim gözle görülebilmektedir. Öncelikle öğrencilerin önceki başarılı durumlarında belirgin bir düşüş ortaya çıkmaktadır. Öğrencilerin bu durumda iken sınav hakkında konuşmaktan kaçınma, ders çalışmayı erteleme, sınav hazırlıkları yapmak istememe gibi eylemleri dikkat çekmektedir. Ayrıca kaygı nedeniyle öğrencilerin iştah azalması yaşamaları, kendilerinde mide bulantılarının görülmesi, terlemeler, derslere odaklanamama, dikkat dağınıklığının yaşanması gibi durumlar da ortaya çıkmaktadır. Sınav kaygısı, sınavın kendisinden değil, öğrencinin bu sınava yüklediği anlamla ilişkilidir. Bu anlam sınavdan çok önce birçok değişkenin etkisiyle oluşmuş olabilir.
SINAV KAYGISININ BAŞLICA NEDENLERİ ŞUNLARDIR: Zamanı etkin kullanamama ve hazır olamama; sınavdan önce yeterli hazırlık yapılmaması, son ana bırakılması, öğrenilmesi gereken konuların yetiştirilmemesi. Fizyolojik ihtiyaçları karşılamamak; düzenli beslenmeme, düzenli uykunun olmaması. Olumsuz düşünceler; öğrenilmiş çaresizlik, korku ve başarısız olma endişesi, başaramayacağım düşüncesi. Anne baba tutumları; tutarsız, beklentisi yüksek, reddedici ve küçümseyici ebeveyn tutumları, kaygılı olan anne babanın farkında olmadan bu özelliklerini çocuğa aktarmaları gibi. SINAV KAYGISINA NEDEN OLAN DÜŞÜNCE BİÇİMLERİ *Hep olumsuzu beklemek, ‘Ya başarısız olursam.’ korkusu, *Kendini başkalarıyla kıyaslamak, diğerlerinin daha iyi yapacağını düşünmek, *Çalıştığınız halde hiçbir şey hatırlamadığınızı, bilmediğinizi düşünmek, *Bildiklerinize değil alacğınız nota ve ortalamanıza odaklanmak, *Suçluluk duymak, aileyi hayal kırıklığına uğratma korkusu, *Olumsuz bir sonucun tüm hayatınızı etkileyeceğini ve bununla baş edemeyeceğinizi düşünmek, kaygınızı çok yükseltir. Oysa, gireceğiniz sınav şimdiye kadar girmiş olduğunuz ve bundan sonra girecek olduğunuz yüzlerce sınavdan biridir ve o dersi/konuyu ne kadar bildiğinizden başka hiçbir şeyin (zekanız, değeriniz, başarınız, vb.) göstergesi olamaz. Zihninize gelen bu olumsuz düşüncelerin gerçek olmadığını farkedip daha gerçekçi cevaplarla yer değiştirmek daha iyi hissetmenize yardımcı olacaktır. SINAV ESNASINDA KAYGINIZ ÇOK ARTARSA, *Kendinize “Şimdi bu sınavı yapmalıyım, mükemmel olmak zorunda değilim, önemli olan elimden geleni yapmak” deyin. *Sorunun cevabını düşünün, alacağınız notu ya da diğerlerinin ne yaptığını değil. Kaslarınızı gevşetin, birkaç yavaş ve derin nefes alın. *•Oturma şeklinizi değiştirin *Sınav sonrasında yaşayacağınız rahatlamayı düşünün. *Kaygınız çok artarsa; hızlı nefes alma, baş dönmesi, mide bulantısı ve bayılacak gibi olma hissi yaşayabilirsiniz. Endişelenmeyin. Durup düzgün, yavaş ve burnunuzdan nefes alın. Omuzlarınızı iyice yukarı çekip sıkın ve bırakın. Daha iyi hissettiğinizde, yanıtlayabileceğiniz bir sorudan yeniden başlayın. Sınavdan yarıda bırakıp çıkmayın, çünkü kısa süre içinde kaygınız azalacak ve iyi hissedeceksiniz. AİLELER NASIL YARDIMCI OLABİLİR? Öncelikle ebeveynler olarak sınava yüklediğiniz anlamlar büyük önem taşır. Bu anlamlar sebebiyle çocuklarda kaygı ve yetersizlik hissi oluşur. Bu yüzden aileler çocuğunun beklenti ve hedeflerini önemseyerek bu konu hakkında konuşmalıdır. Çocuğunuz ile çevredeki diğer kişiler arasında bir kıyaslama yapmamalısınız. Çünkü kıyaslama yapmak çocuk üzerindeki kaygı ve yetersizlik hissinin artmasına sebep olur. Bu nedenle çocuğunuzu her şekilde sevdiğinizi ve desteklediğinizi ifade etmelisiniz. Bu süreçte çocuğunuzu kendine vakit ayırması konusunda teşvik etmelisiniz. Özellikle ilgi alanlarına yönelmesini sağlayabilirsiniz. Çünkü sınav hazırlığı haricinde ilgi alanlarına vakit ayırması kendini iyi hissetmesini sağlar. Ve hatta birlikte tiyatro, sinema gibi etkinliklere katılabilirsiniz. Sınav sürecinde ebeveynlerin ve çocuğun farklı hedefler belirlemesi sorun haline gelebilir. Bu süreçte çocuğunuzun hedefine saygı göstermeniz gerekir. Çocuğunuz desteklendiğini hissederse daha fazla motive olur. Son olarak, bir uzmandan destek almak ailenize ve çocuğunuza iyi gelecektir. Ebeveynler olarak süreci doğru bir şekilde yönetmek ve çocuğunuzun kaygısını azaltmak konusunda fayda sağlar.
