Doğru ve güzel davranışları sergileyerek etrafa örnek bir model olmak önemlidir. Büyükleri rol model alacaklar çoğunlukla çocuklar olacaktır. Zira çocuklar iyi birer gözlemcidir. Onlar yakın çevrelerinde bulunan anne, baba, öğretmen gibi şahsiyetleri takip ve taklit ederler.
Çocuğun gelişmesinde ve olumlu veya olumsuz alışkanlıklar edinmesinde, davranışlarında büyüdüğü aile ortamı ve bulunduğu çevre çok önemlidir. Dolayısıyla çocukta görülen olumsuzlukta hemen çocuk sorumlu tutulmamalıdır. Eğer aile bireylerinden birisinin yalan söylediğini gözlemlemiş ise yalanı öğrenebilir, dedikodu yapan bir aile içerisinde büyüyen çocuğun da dedikoduyu seven biri olma ihtimali yüksektir. Küfür edenlerin bulunduğu bir çevrede yaşıyorsa çocuğun da küfürbaz olması kaçınılmazdır. Dolayısıyla aile ortamının ve yaşadığı yakın çevresinin mümkün mertebe sağlıklı bir ortam olmasına azami dikkat sarf edilmelidir. Çünkü çocuklar her şeyi izler ve öğrenirler. Kız çocukları anneyi, erkek çocukları da babayı örnek alırlar. Onun için anne ve babalar örnek davranışları sergilemek durumundadırlar. Sözleriyle davranışları birbirini teyit etmelidir. Olaylar karşısında tutarlı olmalıdırlar. Adaletli, hakkaniyetli olunmalıdır.
Son zamanlarda televizyonda izlenen programlar, diziler de oldukça etkili olmaya başladı. Gençler televizyonlarda gördükleri karakterlere benzemeye, onlar gibi giyinmeye, konuşmaya ve davranmaya başlıyorlar.
Rol model, hayatın her alanından insanlar olabilir. Yakın aile çevresinden olabileceği gibi, eğitim veya iş hayatından, izlenen bir sanatçıdan, okunan bir yazara kadar pek çok insan olabilir.
Çocuk iyi ve doğru rol modeller edinmeleri için teşvik edilmeli, seçenekler sunulmalıdır.
Çocukların yaşlarına göre zamanında kitap okumaları teşvik edilmelidir. Kitap fuarları gezilmelidir. Yazarlarla tanışmalıdırlar.
Sinema, tiyatro, şiir, konser, müze ve sergi gibi kültür sanat etkinlikleri insanın gelişiminde, eğitiminde önemlidir.
*
SÖZ VE DAVRANIŞ
Bir zamanlar çocuk terbiyesi konusunda çocuğuna nutuk atan bir anne veya baba, şöyle konuşur: "Sakın yalan söyleme. Yalan ayıptır. Ahlaksızlıktır. Günahtır..." O sırada birisi odaya girer ve falancanın telefonda olduğunu, misafirliğe gelmek istediğini söyler. Yalan söylememe nutku atan anne veya baba, bu gelene döner ve "Evde yokum de." diye talimat verir.
Şimdi çocuk ne öğrendi? Çocuklar sanılandan akıllıdır ve hemen doğru mesajı alırlar: "Yalancılık kötüdür diye nutuk atacaksın ama işine geldiğinde yalan söyleyeceksin."
*
TERBİYE
Biri, İbn Haldun'a sordu:
"Çocuklarımızı nasıl terbiye edelim?"
İbn Haldun dedi ki:
"Çocuklarınızı terbiye etmeye çalışmayın. Zira zaten size benzeyeceklerdir. Kendinizi terbiye edin yeter."
*
Model olmak konusunda bazı özlü sözler:
Öyle bir hayatınız olsun ki, çocuklarınız hakkaniyet ve dürüstlüğü düşündüklerinde, akıllarına siz gelesiniz. (Anonim)
Öğüt verecek insana değil, örnek olacak insana ihtiyaç var. (Mevlana)
Oğul babadan görür; at oynatmayı, kız anadan görür; sofra donatmayı. (Atasözü)
Nasihatin yolu uzun, örneğin yolu kısa ve etkilidir. (Seneca)
Nasihat etmek kolay, örnek olmak zordur. (La Rochefaucauld)
Davranışlar kelimelerden daha fazla konuşur, daha çok şey ifade eder. (Oscar Wilde)
Bir iyi davranış, dünyadaki bütün güzel sözlerden daha tesirlidir. (Andrev Marvell)
